- ورود به بازار سهام بدون دانستن الفبای آن ممکن است؟
- پرتفوی، عرضه اولیه، و صف خرید به چه معنا هستند؟
- تفاوت تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی در چیست؟
- چگونه با یادگیری لغات تخصصی بورس، سرمایهگذاری هوشمندانهتری انجام دهیم؟
در این مقاله جامع، به تمام این سوالات و دهها پرسش دیگر پاسخ خواهیم داد. دنیای بورس و بازار سهام پر از اصطلاحات و واژگانی است که در نگاه اول ممکن است پیچیده و ترسناک به نظر برسند. اما واقعیت این است که یادگیری این مفاهیم، کلید ورود به دنیای سرمایهگذاری آگاهانه و کاهش ریسک معاملات است. بدون تسلط بر لغات تخصصی بورس، درک تحلیلها، اخبار و گزارشهای مالی تقریباً غیرممکن است. این مقاله مانند یک واژهنامه کامل، شما را با ضروریترین اصطلاحات بازار سهام، از مفاهیم پایه گرفته تا واژگان پیشرفته در تحلیلهای تکنیکال و بنیادی، آشنا میکند تا با اعتمادبهنفس بیشتری در این بازار قدم بردارید.
اصطلاحات پایه و ضروری در بازار بورس
برای شروع هر مسیری، ابتدا باید با مفاهیم اولیه آن آشنا شد. بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنا نیست. در این بخش، به معرفی کلیدیترین واژگانی میپردازیم که هر روز در اخبار و گفتگوهای بورسی خواهید شنید.
مفاهیم اصلی بازار
- بورس (Stock Exchange): بازاری سازمانیافته که در آن اوراق بهادار مانند سهام شرکتها، اوراق مشارکت و سایر ابزارهای مالی، تحت قوانین و مقررات مشخصی خرید و فروش میشوند.
- سهام (Stock/Share): هر سهم نشاندهنده بخش کوچکی از مالکیت یک شرکت است. با خرید سهام یک شرکت، شما به نسبت تعداد سهام خود در آن شرکت شریک میشوید.
- نماد (Ticker Symbol): نام اختصاری هر شرکت در بازار بورس است که معمولاً از حرف اول صنعت مربوطه و خلاصهای از نام شرکت تشکیل میشود (مانند «خودرو» برای ایران خودرو یا «فملی» برای ملی صنایع مس ایران).
- شاخص کل (Total Index – TEDPIX): عددی که میانگین سطح عمومی قیمتها و سودآوری سهام شرکتهای پذیرفتهشده در بورس را نشان میدهد. تغییرات شاخص کل، نمایانگر میانگین بازدهی کل بازار است.
- شاخص کل هموزن: برخلاف شاخص کل که در آن شرکتهای بزرگتر تأثیر بیشتری دارند، در شاخص هموزن، تمام شرکتها تأثیر یکسانی بر عدد شاخص دارند. این شاخص وضعیت کلیت بازار، بهخصوص سهام شرکتهای کوچک و متوسط را بهتر نشان میدهد.
فرآیند معامله
- کارگزاری (Brokerage): شرکتهای واسطهای هستند که مجوز انجام معاملات خرید و فروش سهام برای سرمایهگذاران را دارند. برای فعالیت در بورس، حتماً باید از طریق یک کارگزاری اقدام کنید.
- کد بورسی (Trading Code): شناسهای منحصربهفرد که پس از ثبتنام در سامانه سجام و یک کارگزاری، به هر فرد حقیقی یا حقوقی اختصاص داده میشود و برای انجام معاملات ضروری است.
- عرضه اولیه (IPO – Initial Public Offering): زمانی که سهام یک شرکت برای اولین بار در بازار بورس عرضه میشود تا عموم مردم بتوانند آن را خریداری کنند. عرضههای اولیه معمولاً به دلیل پتانسیل رشد، جذابیت بالایی برای سرمایهگذاران دارند.
- پرتفوی یا سبد سهام (Portfolio): به مجموعه داراییهای یک سرمایهگذار که شامل سهام شرکتهای مختلف، اوراق مشارکت و سایر ابزارهای مالی است، پرتفوی گفته میشود. تشکیل سبد سهام متنوع یکی از اصول مدیریت ریسک است.
اصطلاحات مرتبط با قیمت و حجم
- دامنه نوسان (Price Fluctuation Limit): حداکثر درصد افزایش یا کاهشی است که قیمت یک سهم میتواند در یک روز معاملاتی تجربه کند. این محدوده توسط سازمان بورس تعیین میشود (مثلاً مثبت و منفی ۵ درصد).
- قیمت پایانی (Closing Price): میانگین وزنی قیمت معاملات یک سهم در طول یک روز معاملاتی است. این قیمت، مبنای محاسبه دامنه نوسان برای روز بعد خواهد بود.
- حجم معاملات (Trading Volume): به تعداد کل سهامی که در یک بازه زمانی مشخص (معمولاً یک روز) معامله شده است، حجم معاملات میگویند. حجم بالا میتواند نشاندهنده اعتبار و اهمیت یک روند قیمتی باشد.
- حجم مبنا (Base Volume): حداقل تعداد سهامی از یک شرکت که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند به اندازه دامنه نوسان کامل، افزایش یا کاهش یابد.
- صف خرید و صف فروش: زمانی که تقاضا برای خرید یک سهم در بالاترین قیمت ممکن (سقف دامنه نوسان) بسیار زیاد است اما فروشندهای وجود ندارد، صف خرید تشکیل میشود. برعکس، زمانی که عرضه برای فروش یک سهم در پایینترین قیمت ممکن (کف دامنه نوسان) زیاد است اما خریداری وجود ندارد، صف فروش شکل میگیرد.
لغات تخصصی بورس در تحلیل تکنیکال
تحلیل تکنیکال (Technical Analysis) روشی برای پیشبینی حرکت قیمت در آینده بر اساس مطالعه نمودارها و دادههای تاریخی قیمت و حجم معاملات است. فعالان این حوزه از اصطلاحات خاصی استفاده میکنند که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میکنیم.
روندها و الگوها
- روند (Trend): جهت کلی حرکت قیمت در یک بازه زمانی مشخص را روند میگویند. روند میتواند صعودی (Uptrend)، نزولی (Downtrend) یا خنثی (Sideways) باشد.
- حمایت (Support): محدودهای از قیمت که در آن تقاضا به قدری قوی است که از کاهش بیشتر قیمت جلوگیری میکند. در این سطح، خریداران تمایل بیشتری به ورود به معامله دارند.
- مقاومت (Resistance): محدودهای از قیمت که در آن عرضه بر تقاضا غلبه کرده و مانع از افزایش بیشتر قیمت میشود. در این سطح، فروشندگان قدرت بیشتری دارند.
- شکست (Breakout): زمانی که قیمت با قدرت از یک سطح حمایت یا مقاومت عبور میکند، به آن شکست میگویند که معمولاً نشانه آغاز یک حرکت قوی در جهت شکست است.
- پولبک (Pullback): پس از شکست یک سطح (مثلاً مقاومت)، قیمت ممکن است برای مدت کوتاهی به سمت همان سطح شکسته شده بازگردد و سپس به حرکت اصلی خود ادامه دهد. این بازگشت موقت را پولبک یا “بوسه خداحافظی” مینامند.
بازارهای نمادین
- بازار گاوی (Bull Market): به بازاری گفته میشود که روند کلی آن صعودی است و قیمتها در حال افزایش هستند. در این بازار، خوشبینی حاکم است و سرمایهگذاران به خرید تمایل دارند.
- بازار خرسی (Bear Market): به بازاری گفته میشود که روند کلی آن نزولی است و قیمتها در حال کاهش هستند. در این بازار، بدبینی و ترس غالب بوده و سرمایهگذاران تمایل به فروش دارند.
این نامگذاریها از شیوه حمله این دو حیوان الهام گرفته شده است؛ گاو با شاخهایش از پایین به بالا حمله میکند (نماد صعود) و خرس با پنجههایش از بالا به پایین ضربه میزند (نماد نزول).
لغات تخصصی بورس در تحلیل بنیادی
تحلیل بنیادی (Fundamental Analysis) روشی برای ارزیابی ارزش ذاتی یک دارایی با بررسی عوامل اقتصادی، مالی و کیفی است. هدف این تحلیل، یافتن سهامی است که قیمت فعلی آن در بازار کمتر از ارزش واقعیاش باشد.
مفاهیم کلیدی مالی
- صورتهای مالی (Financial Statements): گزارشهای رسمی که وضعیت مالی، عملکرد و جریانهای نقدی یک شرکت را نشان میدهند. مهمترین آنها شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد است.
- سود هر سهم (EPS – Earnings Per Share): یکی از مهمترین لغات تخصصی بورس که از تقسیم سود خالص شرکت پس از کسر مالیات بر تعداد کل سهام آن به دست میآید. EPS نشاندهنده سودآوری شرکت به ازای هر سهم است.
- سود تقسیمی هر سهم (DPS – Dividend Per Share): بخشی از EPS که شرکت تصمیم میگیرد بین سهامداران خود تقسیم کند. این مبلغ در مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت تصویب میشود.
- نسبت قیمت به درآمد (P/E Ratio): این نسبت از تقسیم قیمت روز سهم بر سود هر سهم (EPS) به دست میآید. P/E نشان میدهد که سرمایهگذاران حاضرند به ازای هر یک ریال سود شرکت، چند ریال پرداخت کنند.
ارزشگذاری سهام
- ارزش اسمی (Par Value): قیمتی که در زمان تأسیس شرکت برای هر سهم تعیین و در اساسنامه ثبت میشود. در ایران، ارزش اسمی هر سهم معمولاً ۱۰۰ تومان (۱۰۰۰ ریال) است.
- ارزش دفتری (Book Value): از تقسیم کل حقوق صاحبان سهام (که در ترازنامه شرکت ثبت شده) بر تعداد سهام آن به دست میآید. این ارزش، داراییهای شرکت را بر اساس هزینههای تاریخی نشان میدهد.
- ارزش ذاتی (Intrinsic Value): ارزش واقعی یک سهم که بر اساس تحلیلهای بنیادی و بررسی پتانسیلهای آینده شرکت تخمین زده میشود. هدف تحلیلگران بنیادی، مقایسه ارزش ذاتی با قیمت بازار است.
- ارزش خالص داراییها (NAV – Net Asset Value): این اصطلاح بیشتر برای شرکتهای سرمایهگذاری و صندوقها به کار میرود و از کسر کل بدهیها از کل داراییهای شرکت (به ارزش روز) به دست میآید.
سایر اصطلاحات مهم و کاربردی بازار سهام
علاوه بر موارد فوق، اصطلاحات دیگری نیز وجود دارند که دانستن آنها برای هر سرمایهگذاری مفید است.
| اصطلاح | توضیح مختصر |
|---|---|
| افزایش سرمایه | یکی از روشهای تأمین مالی شرکتها که از طریق افزایش تعداد سهام و با روشهایی مانند آورده نقدی، سود انباشته یا تجدید ارزیابی داراییها انجام میشود. |
| سهام شناور آزاد (Free Float) | درصدی از سهام یک شرکت که در دست سهامداران خرد قرار دارد و انتظار میرود در آینده نزدیک قابل معامله باشد. بالا بودن سهام شناور به معنای نقدشوندگی بهتر سهم است. |
| حق تقدم خرید سهام | در زمان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، به سهامداران فعلی اولویتی برای خرید سهام جدید به قیمت اسمی داده میشود که به آن حق تقدم میگویند. |
| بازارگردان (Market Maker) | شخصیت حقوقی که با هدف افزایش نقدشوندگی، تنظیم عرضه و تقاضا و کاهش نوسانات شدید، به طور همزمان سفارشهای خرید و فروش برای یک نماد خاص ثبت میکند. |
| سهامدار عمده/درصدی | به سهامدارانی (حقیقی یا حقوقی) که مالک بیش از یک درصد از سهام یک شرکت باشند، سهامدار درصدی گفته میشود. معاملات این سهامداران به دلیل تأثیرگذاری بر روند سهم، به دقت رصد میشود. |
| نقدشوندگی (Liquidity) | سرعتی که با آن میتوان یک دارایی (سهم) را بدون تأثیر قابل توجه بر قیمت آن، به پول نقد تبدیل کرد. سهامی که حجم معاملات بالایی دارد، نقدشوندگی بیشتری دارد. |
جمعبندی: چرا یادگیری لغات تخصصی بورس حیاتی است؟
ورود به بازار بورس بدون تسلط بر زبان آن، مانند سفر به یک کشور خارجی بدون دانستن زبان مردمانش است. شما ممکن است بتوانید مسیر خود را پیدا کنید، اما از درک عمیق فرهنگ، ارتباط مؤثر و بهرهمندی از فرصتهای واقعی باز خواهید ماند. یادگیری لغات تخصصی بورس به شما این قدرت را میدهد که تحلیلها را بهتر بفهمید، تصمیمات معاملاتی خود را بر پایه منطق و دانش بنا کنید و در نهایت، از سرمایه خود در برابر ریسکهای غیرضروری محافظت نمایید. این مقاله تلاشی بود برای فراهم کردن یک راهنمای جامع و کاربردی از این اصطلاحات. امیدواریم با مطالعه و به کارگیری این مفاهیم، گامی بلند در مسیر تبدیل شدن به یک سرمایهگذار موفق بردارید.
